Nhắc đến các món ăn của người dân tộc Thái nói riêng hay những người dân Tây Bắc nói chung, không ai không thể nhớ đến món cơm lam quen thuộc mà bình dị, gần gũi với người dân nơi đây. Theo lời truyền tai của mọi người thì người Thái rất chú trọng trong việc lựa chọn những loại gia vị để chế biến món ăn.
Do vốn được sống trong sự hòa hợp với thiên nhiên, được thiên nhiên ưu đãi và tập tính sống gần gũi với suối , rừng nên do đó nguồn nguyên liệu trong các món ăn của người dân Thái rất đa dạng và dễ tìm kiếm, đặc biệt là có trong tự nhiên không có hóa chất do phun thuốc mà dưới miền xuôi lo sợ.
Mục Lục Bài Viết
I.Giới thiệu sơ lược về món Cơm Lam người Thái:
Phương thức chế biến món ăn được truyền lại từ đời này qua đời khác , là sự kết hợp tinh tế của các nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên và cách chế biến món ăn đặc biệt trong nét độc đáo của ẩm thực dân tộc Thái ở Sơn La.
Vào những ngày đầu đông, nếu bạn lên vùng núi Tây Bắc bạn có thể tìm mua món cơm lam một cách dễ dàng mà quen thuộc.Món ăn đã được người dân chế biến theo cách của người xưa, không cần xoong nồi cầu kì mà vẫn có được một ống cơm lam nhỏ nhỏ nhưng lại ăn no chắc bụng.
Đặc biệt nếu bạn lên Sơn La đến vào những vùng có những người dân tộc thiểu số đang sinh sống và đặc biệt hơn nữa là đúng vào những ngày lễ tết hay tiệc tùng bạn có thể thấy món cơm lam là món không thể thiếu trên ăn của họ.
1. Cách chế biến món cơm lam:
Cách chế biến món cơm lam rất đơn giản và không khó nguyên liệu chính và quan trọng của món ăn này là gạo nếp. Theo phong tục từ thời cha ông của người dân tộc Thái, thì cơm lam chỉ được làm sau khi đã thu hoạch mùa vụ lúa mới. Điểm đặc biệt của món cơm lam là người dân tộc Thái chỉ thích và cực kì yêu chuộng món cơm lam được nấu từ bằng gạo nếp nương được thu hoạch sau mùa vụ lúa vừa qua .
1.1 Chuẩn bị:
Trước khi nấu món cơm lam thì trước tiên người ta phải lấy lượng gạo nếp vừa phải và đủ dùng cho bữa ăn đem đi ngâm ủ qua đêm . Có một cách khác để món cơm lam có thể ngon hơn và lạ miệng hơn thì người ta trộn gạp nếp nương với một ít nếp cẩm , cho thêm một ít gia vị như muối, hạt nêm, bột ngọt và gừng hoặc là một ít lá dứa để tạo mùi thơm cho món cơm.
1.2.Chế biến:
Sau các bước cơ bản như ngâm ủ nếp, thì người ta cho gạo nếp vào các ống tre mà bà con nơi đây gọi là may khâu (Lam Pa Ngà) thêm nước vừa đủ và đóng nút lại bằng lá chuối hoặc lá dong và để lên bếp củi.
Có rất nhiều loại tre khác nhau để có thể làm món cơm lam như: ống tre, ống nứa, ống vầu,quan trọng hơn là khi làm ống tre người làm phải khéo tay và quan sát tre tỉ mỉ , làm sao cho ống tre đủ độ tươi và độ dày.
Chia sẻ một số kinh nghiệm của những người dân nơi đây thì khi làm ống tre, thì độ dài tối thiểu để có thể làm món cơm lam thì ống phải có khoảng 25-30cm nhất là phù hợp để làm món cơm lam.
2.Nét riêng của món cơm lam của người Thái ở Sơn La:
Nhờ đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc Thái và sự kết hợp linh hoạt khi kết hợp các nguyên liệu có sẵn , mà họ có thể làm ra những món ăn khác nhau.
Cũng như cách nấu món cơm lam, ống cơm được nướng trên bếp than hồng hay vùi trong bếp lửa. Người ta liên tục đảo ống cơm sao cho ống cơm có thể chín đều và không bị cháy khén .
Sau một thời gian, trong bếp sẽ tỏa ra mùi thơm của gạo bay thoang thoảng, và có thể thấy được rằng nước trong ống tre đã khô cạn tức là cơm đã chín và có thể đem ra ăn được.
Cách chế biến hay nguyên liệu thì có vẻ rất đơn giản nhưng để có thể tách các phần bỏ đi của tre mà chỉ để lại phần lụa mỏng bó chặt quanh cây cơm trắng nõn thì người tách phải thật khéo léo khi chẻ ống cơm nếu không sẽ làm mất đi tấm lụa mỏng của ống tre và mất đi một ít giá trị của món cơm lam.
Khi ăn chúng ta sẽ cảm nhận được phần cơm chín đều và có độ dẻo và có mùi thơm của nếp pha chút mùi của tre tươi ngai ngái.
3.Nét văn hóa đặc sắc của món cơm Lam:
Vào thời cha ông trước đây, người Thái thường có cách làm cho món cơm có sự khác biệt hơn và no hơn để có thể vượt qua một ngày dài ở trong rừng .
Từ một món cơm thuần túy bằng cách độn thêm các loại đậu như lạc, độn sâu măng và đặc biệt hơn người ta đồn tai nhau rằng có một loại tre đặc biệt , cơm được nấu trong ống tre này khiến cơm được ngon hơn và thơm hơn.
Món cơm lam này của người Thái là món ăn chứa đựng và mang nhiều văn hóa dân tộc sâu sắc, điều này không chỉ thể hiện qua cách chế biến món ăn, nguyên liệu, nguồn gốc mà nó còn chứa đựng nhiều giá trị cảm xúc cuả người thưởng thức món ăn .
Món cơm lam mang đậm những giá trị văn hóa được lưu giữ và những điều ít ai biết về món cơm lam của người Thái ở Sơn La này.
4.Món ăn đặc biệt kèm theo không thể thiếu với Cơm Lam:
Có thể ăn chung món cơm lam này các món khác như : muối vừng đặc biệt là cơm mới nấu chín khi chấm chung với muối vừng thì có vị hết sức tuyệt vời ngon không thể tả.
Đặc biệt đối với người dân tộc Thái món cơm lam chấm chẻo là một món ăn hết sức quen thuộc và gần gũi với người dân nơi đây.
Chấm chẻo là một loại gia vị được chế biến một cách rất đơn giản gồm có muối, ớt tươi được đem nướng lên và rau mùi,..và nguyên liệu chính của chấm chẻo mà không thể thiếu được đó là trái mắc khén, tất cả được bỏ chung với nhau và trộn nhuyễn.
Nếu bạn làm món chấm chẻo mà thiếu đi trái mắc khén thì không thể ra đúng món chấm chẻo được và cũng không thể thành một bữa cơm lam hoàn mĩ.
Một bữa cơm lam chúng ta có thể thưởng thức chung với cá suối tự nhiên được bắt lên và nướng hay là thịt heo rừng nướng, tất cả đểu đặt trên lá chuối khiến bữa cơm rất bình dị ,gần gũi và hiểu rõ hơn về một bữa cơm của người dân tộc Thái. Ngồi lại dùng bữa cơm và quây quần bên bếp lửa và cảm nhận , thưởng thức những hương vị đặc sản của núi rừng tự nhiên tạo nên một món ăn dân dã .
Nếu như trong bữa ăn du khách có thể thưởng thức một vài món kèm chung như gà đồi nướng mật ong,bò nướng ống tre và rượu cần thì bữa ăn đó phải nó rất là tuyệt vời và không có gì phải luyến tiếc. Đặc biệt hơn cũng là một kỉ niệm rất đáng nhớ trong chuyến thăm vùng núi Tây Bắc ở Sơn La.
Vào những ngày đông, món cơm lam này được bày bán rất rộng rãi bởi vì loại ống nứa để làm cơm lam thường có vào mùa đông.
II.Tổng kết lại về món cơm lam của dân tộc Thái:
Việt Nam ta có 54 dân tộc anh em , mỗi dân tộc có những cách ăn uống và những món ăn cổ truyền khác nhau, cách làm khác nhau. Mỗi nơi điều có nét đặc sắc và văn hóa không giống nhau, những đặc trưng riêng biệt.
Nhưng ở đâu, hay là dân tộc nào cũng vậy nếu có thể học hỏi hay chia sẻ kinh nghiệm trong cuộc sống cho nhau thì đó là đều rất tuyệt vời. Khi đến với một vùng đất nào đó chúng ta học hỏi được thêm môt chút văn hóa hay phong tục của họ cũng như có thể thưởng thức được món ăn truyền thống mang đậm đặc sắc mà khi chỉ cần nhắc đến dân tộc nào chúng ta cũng có thể biết được ở họ có món ăn truyền thống nào.
Cũng như chúng ta nói đến dân tộc Thái thì chắc hẳn chúng ta không thể nào không biết đến món cơm lam được làm ra bởi những đôi bàn tay khéo léo của ngườ phụ nữ dân tộc Thái .
Nếu bạn có dịp ghé vùng núi Tây Bắc và tìm hiểu bản sắc văn hóa của dân tộc Thái thì bạn không nên bỏ lỡ hay ngần ngại mà thưởng thức món cơm lam của người Thái ở Sơn La vì món ăn này sẽ khiến bạn cảm thấy nhớ mãi hương vi nơi đây.